31-40 శతకములు

బద్దెన - సుమతీ శతకము

31

కరణము సాదై యున్నను
గరిమదముడిగినను బాము గఱవకయున్నన్
ధర దేలు మీటకున్నను
గరమరుదుగ లెక్కగొనరుగదరా సుమతీ !

భావము:- మెతక స్వభావము అన్నివేళలా పనికిరాదు. సమయసమయములను బట్టి కరకు తనము కుడా అవసరము.

32

కసుగాయఁ గఱచి చూచిన
మసలకఁతగు ఎగరుగాక మధురంబగునా?
పస గలుగు యువతులుండగఁ
బసిబాలలబోడువాడు పశువుర సుమతీ!

భావము:- పశువైతేనే పసి బాలలను అనుభవిస్తాడు. పక్వమునము వచ్చిన పండ్లువుండగా పిందెలను కోయనట్లే వయసు వచ్చిన వారే అనుభవయోగ్యులు.

33

కవిగానివాని వ్రాతయు
నవరసభావములు లేని నాతులవలపున్
దలిచి చని పంది నేయని
వివిధాయుధకౌశలంబు వృథరా సుమతీ !

భావము:- కవి కాని వాడు చేయరచనలు వివిధ భావముల పలికించలేని స్త్రీ ప్రేమ అడవిపందిని కొట్టలేని పురుషుల నైపుణ్యము.

34

కాదు సుమీ దుస్సంగతి
పోదుసుమీ కీర్తికాంత పొందిన పిదపన్
వాడు సుమీ యప్పిచ్చుట
లేదుసుమీ సతులవలపు లేశము సుమతీ !

భావము:- చెడు స్నేహములు కూడదు దానివలన వచ్చే కీర్తి పోదు. అప్పు ఇచ్చుట శత్రుత్వమునకు మూలము. దీని మూలమున స్త్రీ వలపునిల్వదు.

35

కాముకుడు దనిసి విడిచిన
కోమలి బరవిటుఁడు గవయఁ గోరుటయెల్లన్
బ్రేమమున జెఱకు పిప్పికిఁ
జీమలు వెస మూగినట్లు సిద్దము సుమతీ!

భావము:- వేశ్యల కలయిక నిషిద్ధమని ధ్వని. ఒక పురుషుడు భోగించి వడలిని స్త్రీని ఇంకొకడు కోరిన చెరకు పిప్పిని కోరిన చీమ అని భావము.

36

కారణము లేని నగవును
బేరణము లేని లేమ పృధివీస్థలిలో
బూరణము లేని బూరెయు
వీరణమము లేని పెండ్లి వృధరా సుమతీ !

భావము:- వృధాగా వ్యర్థముగా ఉండేవి - ఏదైనా కారణము లేక నవ్వే స్త్రీ. లోపల ఏమీ పెట్టకుండా వుండే బూరె. వాద్యములు లేని వివాహము మొదలగునవి.

37

కులకాంతతొడ నెప్పుడు
గలహింపకు వట్టి తప్పు ఘటియింపకుమీ
కలకంఠి కంటి కన్నీ
రొలికిన సిరి ఇంటనుండ దొల్లదు సుమతీ !

భావము:- కలకంటి (ఉత్తమ జాతిస్త్రి) బాధపడితే ఇంట్లో సుఖము శాంతి వుండవు. కారణము లేకుండా భార్యను బాధింపకూడదు.

38

కూరిమిగల దినములో
నేరములెన్నడును గలుగ నేరవు మరి యా
కూరిమి విరసంబైనను
నేరములే తోచుచుండు నిక్కము సుమతీ !

భావము:- మనకు అవతల మనిషి మీద ప్రేమ యున్నచో ఆటను ఏమి తప్పు చేసినా తప్పువలె కన్పించదు. ప్రేమలేనిచోట తప్పులే కన్పిస్తాయి. సాధ్యమైనంత వరకు కుఱిమినే పాటించమని చెప్పునదే పద్యము.

39

కొంచెపు నరు సంగతిచే
నంచితముగ గీడువచ్చు నది యెట్లన్నన్
గించిత్తు నల్లి కఱచిన
మంచమునకు బెట్లువచ్చు మహిలో సుమతీ !

భావము:- చెడ్డవారితో చెలిమి మనకు కూడా చేటు తెచునది ఎట్లనగా చిన్ని నల్లి కుట్టినను మంచమును తన్ను విధాన.

40

కొక్కోకమెల్ల జదివిన
చక్కని వాడైన రాజ చంద్రుండైనన్
మిక్కిలి రొక్కము నీయ్యక
చిక్కదురా వారకాంత సిద్ధము సుమతీ !

భావము:- వారకాంతల (వేశ్యల) కు అచ్చమైన ప్రేమ ఉండదని వారి ప్రేమ కాసులపైనయేనని తెలుపునాది పద్యము. రతిశాస్త్రము యెంత చదివినా, గొప్ప అందగాడైన రాజాధిరాజైనా ధనమీయనిదే వేశ్య లభించదు.